Beatriz Chivite Ezkietari elkarrizketa

• Twitter
• Facebook

Idazle gisa dugun zure irudia bidaiei, leku urrunei loturik ageri zaigu. Ahots nomada bat, munduaren kronista norberaren gorputz poetikotik mintzo. Non zaude une honetan, galdera hauek erantzuteko unean bertan?

Otsailean Londresera bueltatu nintzen eta oraingoz hemen nago, Homerton auzoko nire logelatik zeru gris eta euritsuari begira. Arratsaldean euritakoa hartu eta lagunekin zinemara joango naiz. Ez dakit luzarorako hemen egongo naizen, beharbada. Mugimenduan ikusten dut beti nire burua, ez naiz monotoniaren lagun, hasierak eta erronka berriak gustatzen zaizkit, bizirik nagoela oroitarazten bainaute. Leku batean betirako geldituko banintz, zer gertatuko litzateke nire norberetasunarekin, nire idazkerarekin? Azken urteotan asko mugitu naiz, eta orain gelditasunaren beldur naiz, egunero eta betirako autobusa ordu berean hartzearen beldur, aurpegi berdinak ikustearen beldur.

Zure aurreko lanetan sumatu daiteke munduari begiratze bat, beste herrialdetako paisaiak… liburu honen kasuan inoiz baino gordinago, zorrotzago, politikoago ageri dira paisaia hauek?

Liburu bakoitzaren ikuspuntua testuinguruari lotuta dago. Pekineko Kea idatzi nuenean ekialdeko poesia ikasten ari nintzen Pekinen eta hortaz paisaia eta begiratze berezi hori islatu nuen nire olerkietan. Metro liburuan hiri handi batean bizi direnen ahotsak harrapatzen saiatu nintzen, nire ahotsak Londreseko metro azpian bakarrik oihukatzen ez zuela erakusteko. Biennaleko poesiek arte mundua irudikatzen dutela uste dut, Venezian eta hain zuzen ere Peggy Guggenheim museoan eta Arte Biennalen idatziak baitziren.

Mugi/atu liburua Beste Hitzak egitasmoarekin batera egindako erresidentzian idatzia da gehien batean, nire proiektua mugen ingurukoa zen, eta beraz, nire bizitzak mugekin daukan lotura hausnartu nuen hasiera batean, eta gero, nire esperientzia munduko beste gehiengoaren errealitateekin alderatu nuen. Nire bizimodua eta nire gorputza ezin da munduko paisaia politikotik aldendu.

Kezka humanista sakon bat darie poemei, ingurura begiratu eta ezin ezinegona sentitzeari utzi. Zer piztu dezake poemak irakurlearengan hesiekiko, hormekiko, itsasoan hildakoekiko… Kuriositatea, enpatia, mira...?

Tinder edo instagramen sartzen bazara profil gehienak ‘abenturen’ bila daudela, bidaiatzea maite dutela eta naturan erosen sentitzen direla diote. Suposatzen dut askok sentitzen dutela nik sentitzen dudana, ezezaguna ezagutzearen gura. Espero dut poemek ikusmira batzuk zabaltzea lortzea, gure desio hauek bizitza pribilegiatu batetik datorrela konturatzea. Poemek irakurlearengan hesiekiko, hormekiko eta desparekotasunekiko gorrotoa piztu dezaketela pentsatzen dut.

Orain dela 30 urte Berlingo harresia bota zuten, esperantzaz betetako garaia zen hura, nire ama haurdun zegoen, etorkizuneko argia distiratsua zirudien. Gaur 2019ko azaroaren 11an, hauteskunde osteko egun beltz honetan konturatzen gara gure artean harresiak berregin nahi dituzten askok existitzen direla oraindik, hesiz betetako pentsamenduak dauzkate euren burutan, eta hormekiko, emakumeekiko, etorkinekiko daukaten iritzia oso arriskutsua iruditzen zait. Asko gustatuko litzaidake nire poemen bat buru horietan sentimendu berri bat pizteko gai izango balitz, ikuspuntu berri bat akaso, baina zoritxarrez buru horiek dute euskal olerkirik irakurtzen...

 “nire NAN txartelan

txuria naiz

eta zuei buruz idazten dut

gaizki sentitzen naizelako

ezer egin gabe

zer egin jakin gabe

gaizki sentitzen naiz

eta zuen sufrimendu

madarikatuari buruz idazteko

gai izanaren akatsean

erortzen naiz”.

Liburuan bada autoironiarik, eta are, autokritikarik. Hortik baino ezin da idatzi “besteei” buruz, munduko gatazkei buruz? Pentsatzen dut ez zitzaizula erraza egingo ikuspuntu egokia topatzea poema hauek idazteko...

Bakarrik nire sentimenduei buruz idatzi dezaket, bakarrik geure ikuspuntutik pentsatu dezakegu. Paisaiak deskribatu ditzakegu, besteen bizitzei buruz puskak asmatu. Ezin dut besteen sentimenduei buruz hitz egin, bakarrik ni ikusten dudanaren aurrean sentitzen dudanari buruz.

“eutsi arnasa

ezpainak lotu

non hasten da gure gorputza?

Eta non bukatzen da

kanpoko airea?”

Eta munduko paisaia gatazkatsuekin talkan, norberaren gorputza den paisaia politikoa. Zer da gorputza liburu honetan?

Gorputza inguruan daukanarekin existitzen da, ingurunearekin dantzan, gatazka, airea, paisai poetiko eta naturarekin. Gorputza, edo agian bakarrik begirada, pentsamendua... norberaren ikuspuntuaren abiapuntua da beraz.

Gorputzarekiko harreman gordin bat ageri da poemotan, edo akaso, gordina iduri lezake biluziak direlako, eta zintzoak. Pornografiaren garaiotan, gordina egiten zaigu biluztasun humano bat?

Metro liburuan agertzen den olerki batekin erantzun daiteke galdera hau:

(Puxketan dagoen neskari)

Ez ezazu hemen negarrik egin

guztien aurrean.

Ez zaitez hemen biluzik jarri

gure aurrean.

Ez zaitez hautsi.

Ez ezazu zure ahultasuna

erakutsi.

Ezta zure humanitatea ere.

Batzuetan barruan daukaguna erakusterakoan arropa kentzerakoan baino biluziago sentitzen gara, oso ohituta gaude telebista, ordenagailu eta kalean gorputz biluziak ikusten, sare sozialetan gure bizitzak partekatzen (bidai eta bikini argazkiekin), Twitterren gure iritziak idazten – baina gutxitan adierazten dugu benetan barruan daukagun mina edo amodio guztia, eta egiten dugunean, bai, esaten duzun bezala gordina egiten zaigu biluztasun edo gardentasun hura. Poesia idaztea besteen aurrean biluzik egotea da, ziurtasun gabezian sentimendu, iritzi eta beldurrak hitzekin adieraztea.

Liburuan zehar bada koloreekin zerikusia duen azpi-hari bat: laranjaren, zuriaren, horiaren, urdinaren, gorriaren, berdearen, beltzaren odak. Poema bortitzak dira, eta ederrak. Nondik sortu zen serie hau?

Gorriaren odarekin hasi zen, nire hilekoaren odolarekin eta Mediterraneo odoldu baten irudiarekin, eta hortik kolore horrekin lotzen nituen irudiak aztertzen hasi nintzen, memoria ederrak eta baita bortitzak ere. Sentimendu, pertsona, memoria, argi, momentu bakoitzak badauka euren kolorea eta guztiak zerrendatzean kontrastez betetako margolan bat sortzen da, Rothkoren pintura baten antzera.

Denbora gutxian ibilbidea egin duzu poesian, lau urtean lau liburu. Kasualitatea izan da? Hau da, gerta zitekeen gutxiago argitaratzea (sariak egon direnez tartean)? Ala nolabaiteko bor-bor batean zabiltza poesia idazteari dagokionez?

Txinan nengoela hasi nintzen poesia idazten, 2011an, baina egia da azken lau urteotan argitaratu direla liburu guztiak, sari eta beste laguntzei esker. Ez dakit hainbeste hain azkar idazten jarraituko dudan, boladak ditut, azkenaldi honetan ez dut hainbesterik idatzi. Aitari behin entzun nion 30 urteak bete ondoren zailagoa dela poesia egitea, nork daki... agian bi urtetan generoz aldatu beharko dut, gazteriaren begirada galdu ostean.

Zuk zeuk egindako collageak sartu dituzue liburuan. Berariaz liburuko poemekin batera sortuak dira?

Antzeko ideiak buruan izanda egindako collageak dira liburuan agertzen diren guztiak, ez dira liburuko poemekin batera sortuak, momentu eta egoera ezberdinak behar baititut idazteko edo collageak egiteko. Adierazteko beste forma bat da. Irudi hauek orrialdeko hitzekin ondo moldatzen direla uste dut, bazter berdinetik jaioak dira.

Zer da zuretzat collagea, zertan izan daiteke atzekoa poesiarekin?

Collagea nire terapia pertsonala da, meditazio mota bat. Aldizkariekin lurrean eseri, irudiak moztu, koloreak nahastu eta ideiak elkartzerakoan bakean sentitzen naiz nire buruarekin. Batzuetan ideia zehatz batekin hasten naiz eta gero irudiek beste leku batera eramaten naute. Poesia ere horrelakoa da - irudiak eta ideiak bata bestearen ondoan ipini barnean daukazun mina, poza, beldurra edo desioa adierazteko.

Liburuaren aurkezpenean aipatu zenuen bazenuela gogo bat, hain zuzen ere, beste arte diziplina batzuk lantzen dituzten artistekin kolaboratzeko, esperimentatzeko... Bide berriak probatzeko gogoz zabiltza?

Zalantzarik gabe! Pekineko Kea liburuarekin Paula Olaz konposatzaileak, Mar de Larramendi bideo-egileak eta Nekane Iturrioz akordeoilariak oso proiektu kuttuna egin genuen eta asko ikasi nuen prozesuan. Ideia eta sentimendu baten inguruan taldeka aritzea oso aberasgarria da, ehundura ezberdinekin tapaki bat sortzea bezala. Beraz, bai, beste artistekin kolaboratzeko gogoz nabil.