I
Euskal literaturan paradigma diren klasiko ezagun batzuk pentsamendu korronte ezberdinen aurkako erantzun bat izan ziren. Axularren Gero Erreformaren aurkako erantzun bat izan zen; Peru Abarka, ilustrazioaren aurkakoa; Garoa, berriz, sozialismoaren aurkakoa. Ezaugarri literarioez gain, klasiko horiek badituzte ere ezaugarri ez hain hertsiki literarioak. Aspaldiko kontua da autonomia estetikoaren eta ideologiaren arteko harreman labainkorrarena. Mendeetan zehar gure literaturak batez ere eliza liburuak eman zituen argitara, helburu jakin batekin eman ere: fedearekiko eta eliza katolikoarekiko (agintea zuenarekiko, alegia) atxikimendua sustatzea. Hots, ontsa hiltzeko bideak, manual devotionezkoak... Esaterako, Francisco Ignacio Lardizabalen Testamentu Zarreko eta Berriko kondairak oso irakurria izan zen XIX. mendean eta baita XX.aren hasieran ere. Koldo Mitxelenak diosku, seguraski libururik irakurriena izan zela Gipuzkoan azken ehun urteotan (1860-1960 urteen bitartean). Klasiko bat, beraz. Zentzu horretan, euskarazko klasikoen harira, Atxagak adierazpen nahiko esanguratsua egiten du Obabakoaken gaztelerazko edizioan: “orain beste hizkuntzetara itzultzen hasiak izan garenok, ekipaje oso gutxirekin abiatu ginen. Gure fardeltxora begiratu, eta, han, idatzi nahi genuen hizkuntzan idatzitako bost edo hamar liburu baizik ez genituen aurkitzen. 20 urterekin Gabriel Aresti irakurri nuen; hiru urte geroago, hogeita hirurekin, diktadoreak erretzea lortu ez zuen euskal literatura guztia irakurria nuen jada”. Zergatik hain fardeltxo murritza? Arestian esandakoagatik: argitaratzen ziren liburuek ideologia jakin bat zerbitzatzen zutelako, ez autonomia estetikoa edo aniztasuna. Hain zuzen ere, Milan Kunderak, nobelagintzaren arteari eskaintzen dion saiakeran, aniztasunaren aldeko apustu garbia egiten du. Brnon jaiotako idazlearen ustez, nobela, gauza gizatiarren erlatibotasunean eta anbiguotasunean oinarritzen da, eta, beraz, bateraezina izango litzateke unibertso totalitarioarekin. Ildo beretik jotzen du Orhan Pamuk idazle turkiarrak Nobelagile xaloa eta sentimentala lanean: “nobela politikoa genero mugatua da, politikak gurekiko ezberdinak diren horiek ez ulertzeko determinazioa baitakar; aldiz, nobelagilearen arteak gurekiko ezberdinak diren horiek ulertzeko determinazioa dakar".
Oihenartek aspaldi apurtu nahi izan zuen uztarri hura. Are gehiago, bertsogile arruntzat jo zituen ordura arteko olerkariak (Bernat Etxepare barne). Etxepare harro zegoen liburu bat euskaraz argitara ematen lehena izateagatik; Oihenarten harrotasuna euskaraz lehen aldiz bertso kultuak edo jasoak idaztetik zetorren (sonetoa euskarara egokitu zuen). Oihenartek Petrarca zuen eredu, eta Europara begira ari zen. Zoritxarrez, haren eredua (laikoa eta estetikoa, esan nahi baita) ez zen gurean nagusitu. Errenazimenduan Montaigne pentsatzen ausartu zen: “munduko gauzarik garrantzitsuena nor bere buruaren jabe izatea da”. Oihenartek tradizio horri jarraitu nahi izan zion, gerora Nafarroan Albreteko Joana eta Leizarraga egiten saiatu ziren bezala. Baina Kontraerreforma olatu berritzaile hura baino askoz ere indartsuagoa eta gupidagabeagoa izan zen Euskal Herrian, sorginkeria prozesuek, besteak beste, garbi erakusten duten bezala. Honenbestez, Oihenarten ametsak hondoa jo zuen.
Nolanahi ere, literaturaren eta boterearen arteko harremana ez da soilik euskal arazoa. Pindaroren garaian, familia aristokratikoak aretéan oinarritzen ziren beren nagusitasuna azpimarratzeko. Aretéa bikaintasun moduko bat zen, bertutearen antzeko zerbait. Hots, ezaugarri gizabidetsu, moral eta intelektual sorta bat. Pindaroren esanetan, bi arrazoi zeuden ideologia hori aristokratikoa izateko: haren izaera berezkoa eta hereditarioa. Gizaki gutxi batzuk ziren areté horren jabe jaiotzagatik. Jainkoek heroi baten bidez harremanak ezartzen zituzten gizaki hilkorrekin. Hori, jada Homerorengan ikus dezakegu. Haren poemetan aginte-makila Zeusengatik jaso duten erregeak daude. Pindaroren garaian, ideologia aristokratikoa krisian sartua zen dagoeneko, eta atenastar demokrazia bidea egiten ari zen. Batzuen ustez, Píndaroren garaipenezko odak propaganda tresna bat ziren, ideologia aristokratiko horrek ordainduak aristokraziaren beraren estatusa sendotzeko asmoz. Rapsodek jai herrikoietan eta azoketan abesten eta errezitatzen zituzten beren poemak. Gehienetan, komunitatearen historiaz, erresumaren balentriez eta garaipen militarrez mintzo ziren. Gauza jakina da ez zegoela egunkaririk ez telebistarik, eta rapsodek betetzen zuten hutsune hura, jauntxoek ordainduta. Hortik ondoriozta dezakegu literatura eta boterea hasiera-hasieratik lotuta agertzen direla. Agintaria zenbat eta gehiago goratu, zenbat eta arbaso ohoragarri gehiago eduki, orduan eta ospe handiagoa hartzen zuten hala agintariak nola haren leinuak. Literaturak zeresan handia zuen egiteko horretan, eta botereak lan hori ondo ordaintzen zuen, rapsodaren figura ia jainkotuz. Ander Iturriotz soziologoak Boterea gizarte homerikoan saiakera mamitsua eskaini zion gaiari.
Gurean, boterearekin lotura hain zuzena izan gabe, izan bada agintetik asko edan duen ideologia bat, aristokrazia moduko bat, katolikoa eta foruzalea hasieran, abertzalea eta independentista hurrena. Ez da kasualitatea gure klasiko ezagunenak kanpotik zetorren pentsamendu korronte baten aurkako erantzun bat izatea. Hizkera ekonomikoan protekzionismoa esaten zaio horri. Hona gure kontraesanen beste adibide garbi bat: Estatu espainiarreko lehen eskola laikoa Bergaran sortu zen 1776an, Ilustrazioaren bultzadari jarraiki. Bultzada haren eskutik sortu zen Euskalerriaren Adiskideen Elkartea. Haatik, Caro Barojak dioskunez, ordea, kontinente osoa astintzen zuen olatu iraultzailearen denboran, euskaldunak Espainiako katoliko praktikatzaileenak omen ziren. Esan gabe doa apaizen sermoiek literatur testuek baino eragin askoz ere handiagoa zutela herritarren pentsamenduan (doktrinamenduan ez esatearren). Tradizio kontrajarri horretatik gatoz: liberalak eta laikoak (Donostia, Bilbo...) eta karlistak; ilustrazioa eta jainkoa eta lege zaharra. Sozialismoaren etorrerarekin laikotasuna klase apalagoetara ere zabaltzen hasi zen, eta klase zabal baten ordezkariek kolokan ikusi zuten beren boterea. Txomin Agirrek baserria eta jainkoarekiko fedea idealizatu nahi izan zituen berez hain ideala izatetik urrun samar zegoen gizarte batean. Haren ifrentzuan, Pio Barojak errealismoz eta gordintasunez erretratatu zuen XIX. mende amaierako baserri giro hura Vidas sombrías ipuin-bilduman. Garoak eta Vidas sombríasek ez dute zerikusirik; lehena mundu ideal baten isla da, gainbehera zetorren mundu batena; bigarrena, berriz, lekukotza nahiko hurbila da, azukrerik gabea. Joanes artzainak ez du zerikusirik Garraiz ikazkinarekin edota Noche de médico ipuineko baserri giroarekin. Txomin Agirrek, neurri handi batean, ideologia jakin baten zerbitzura eta begirada Europako tradizio errealistatik (Stendhal, Flaubert, Tolstoi...) landa zuela idatzi zuen. Flaubertek narratzailea desagerrarazi zuen. Txomin Agirreren kasuan, nonahi dago, eta zer pentsatu behar dugun ere esaten digu ia-ia. Kresala 1906koa da; Garoa, aldiz, 1912koa. Ordurako, Europan aski zabaldua zegoen sinbolismoa, eta abangoardia heltzear. Apur bat geroagokoak ziren Lizardik eta Lauaxetak erreferente garaikideak hartu zituzten aintzat. Gauza jakina da Lizardik Juan Ramón Jiménez miresten zuela, eta Lauaxetak, Euskal Pizkundeko poeten artean menderakaitzenak, poesiaren autonomia aldarrikatzen zuenak, besteak beste, García Lorcaren poesiatik edan zuela. Zentzu horretan, esan daiteke Txomin Agirre baino modernoagoak zirela. Modernoak ez bakarrik estetikoki, baita politikoki ere. Hemengo mugez haragoko leihoetatik begiratzen ausartu zirelako, eta literaturaren autonomia lortze aldera lehen urratsak eman zituztelako. Urrats txikiak, baina urratsak azken batean. Paradoxikoki, gure poeta handienetakoak izan arren, beren garaian apenas irakurtzen zituen inork, biek zekarten aire berri hura berriegia baitzen orduko euskal irakurleentzat, literatura lege zaharraren uztarri pean ikustera ohituak zeudenentzat. Tamalez, Gerra Zibilak aire berri haiek piztutako eztabaida itzali zuen kolpetik eta krudelki, aire berri haiena eta, jakina, herritar askorena, tartean Lauaxetarena, jakina den bezala.
II
Moroak gara behelaino artean saiakeran Sarrionandiak gogorarazten digu hiperkultura ofizialaren ereduetatik bazterturik sentitzen ziren komunitateetan, kultura alboratu horietako elite batzuek, nazionalismo nagusia bultzatu ordez, nazionalismo alternatiboak sortu zituztela. Egia da ideologia linguistikoaren oinarrian nazio-estatu aukera dagoela, Unamunoren eta Sabino Aranaren kasuetan garbi ikus daitekeen bezala. Baina Arestirenean, zer? Arestik hirira ekarri zuen euskara, eta ez zen ortodoxia nazionalistaren jarraitzaile, komunista baizik. Gorria. Arestik kultura alboratu horren beste ikuspegi bat zabaldu zuen, hiriarekin eta poesia sozialarekin lotua (Blas de Oterorekin zor handia, handiegia, duena). Espaiñolistatzat jo zuten abertzale askok, eta baztertu ere bai. Bitxiki, Marx eta Engelsen Manifestu komunistan esaten zen langileek ez zutela aberririk: ez euskaldun, ez espainol... Andu Lertxundik, Hegats aldizkariko 51. alean egindako elkarrizketa batean, gure literaturaren ikusezintasunaz ari dela, ikusezintasun exogenoa (kanpokoek etxekoez dutena) eta endogenoa (etxekook etxekoez duguna) bereizten ditu. Beti ikusezintasun exogenoez mintzo ohi garela dio Lertxundik, endogenoak ahaztuta. Ikusezintasun endogenoaren barruan, bi adibide aipatzen ditu. Bata, 1968ko Bertsolari Txapelketan Anoetako frontoian Xalbadorrek jasotako txistuena. Bestea, berriz —gurean sarriegi aipatua ez dena—, Arestiri gertaturiko pasadizo bat. 1972 inguruan Euskal Poesiaren Eguna ospatu zen, eta antolatzaileek ez zioten Gabriel Arestiri deitu españolista omen zelako. Lertxundiren ustez, euskal literaturaren aniztasuna izan zen konbokatu nahi izan ez zena. Orain, ordea, Aresti baztertzen zuten abertzale horietako askok bere egin dute haren aitaren etxea. Poeta bilbotarrak sarritan moldatu izan zituen Jesukristoren hitzak bere erara (“ni naiz Kristo urdina”, “Nirekin dagoena Euskal Herriarekin dago”, “Ken horiek hortik, ez egin nire Aitaren etxea merkatu-etxe”...), eta aitaren etxea ez da salbuespen. León Felipek Jainkoari buruz idatzi zuen poema eder hura datorkit gogora: y ahora Dios] está secuestrado/ por unos arzobispos bandoleros/ que le hacen decir desde la radio:/ "Hallo! Hallo! Estoy aquí con ellos"./ Mas no quiere decir que está a su lado/ sino que está allí prisionero.
Franco hil geroztik, abertzaletasuna botere aristokratiko horren kontzeptutik hurbil egon izan da, hala instituzionaltasunaren bidez nola herrigintzaren bidez. Azken batean, martirologia katolikotik pauso txikia dago beste martirologia klaseetara. Eta horren atzean boterea dago, garai batean elizaren bidez ongi kontrolpean zeuden boterearen erroak. Eta fede berri bat: nazio eraikuntza. Jainkoa nazio eraikuntza ahalguztidunarengatik ordezkatua izan da, eta eliza katolikoak beste eliza klase bati utzi dio lekua, beste debozio eta ikonografia batzuei, eta garai bateko maketo eta abarrek heretiko eta traidore berriei eman diete erreleboa. Alabaina elitea (kasta, esan genezake) betikoa da, aretérik gabea ordea. Hori bai, labelduna eta jatorra.
50. hamarkadan euskara kaletartzen hasi zitzaigun, eta eliza eta intsentsu usainak atzean uzten. Arestiren eta Txillardegiren eskutik batez ere, baina baita orduko belaunaldi gazteago baten eskutik ere: Saizarbitoria, Urretabizkaia, Sarasola... 1963an astekari bihurtu zen Argian adierazten zen bezala, “berritu, bai. Gaurko gogoa eta pentsakera eman tankera modernuetan. Nire iritziz euskaldun jarraitzeko ez da bearrezkoa txapela edo ezpartziñak ibiltzea, euskera agoan eta gaurko modaz ibiltzea baño... Euskera politikan, ekonomian, literaturan, eta ez goldeaz edo laiaketaz jardun bear danean bakarrik...". Berriro ere liberalen eta karlisten zantzuak.
Itzal luze bat atzean uzten ari zen euskal literatura, baina itzal zahar horrek itzal berri bati egin zion leku, ideologia jakin bati. Edo nahiago baduzue, nazio eraikuntzaren kontzeptuari. Garai batean, elizaren uztarri pean zegoen literatura nazio eraikuntzaren uztarripera igaro da. Eta ez da falta gure kanona ikuspegi horretara mugatu nahi eta mugatzen duenik. Eta literatura hori sistematikoki abangoardia zale eta iraultzaile agertu izan bada ere, mundu ikuskerari dagokionez, funtsean, ez dabil Garoaren izpiritu protekzionista eta murrizgarritik urrutiegi. Hain zuzen ere, orain hilabete gutxi, alderdi abertzale ezkertiar baten gazte erakundearen kartel sorta bat ikusi nuen kalean; haietako batean, euskal gazteria berriaren isla, neska gazte bat ageri zen laiarekin lurra lantzen. Beste batean, berriz, sarde bat ikus zitekeen. Argiako artikuluko txapela eta ezpartziñak etorri zitzaizkidan gogora, atzean geratutako garai bat. Ez hain atzean, bistan denez.
Denon altxorra izan arren, despolitizazioa eta normalkuntza amestu arren, egia da euskara, ezinbestean, euskal asmo nazional bati lotuta egon dela. Eta hala jarraitzen duela literaturaren kasuan ere. Denborarekin, asmo nazionalak elizaren eta katolizismoaren lekua hartu du, haren ondorengo bihurtu da, eta, neurri handi batean, bere tesi eta zerrenda kanonikoak ezartzen saiatzen da literaturaren bidez. Baita hemen gertatutakoaren errelato bakar eta unibokoa ere. Argudio literarioren ondoan (eta, batzuetan, gainetik), argudio estraliterarioak ageri dira sarri. Eta ez kasualitatez. Azken batean, gure literatur sistemak baditu bere hipoteka eta esatariak, bere guru eta bufoiak, bere zerrenda beltzak eta miseriak, baditu irrigarrikeriaraino anplifikatzen diren ekitaldi literarioak eta nahita isiltzen direnak. Asko dira zirkuitu sarri endogamiko horretatik aparte bizi direnak, egunkarietan tarterik ez dutenak, argitaletxe jakin batzuetan ez argitaratzeagatik existitzen ez direnak, ideologia jakin batekoak (elitearena) ez izateagatik baztertuak direnak. Horiek guztiak ikusezintasun endogenoaren sintomak dira neurri handi batean. Gurean, izan, badira nazio eraikuntzaren kontzeptutik ez eta beste ikuspegi zilegi, aberasgarri eta baliagarrietatik idazten duten idazleak, baina, espero izatekoa denez, apenas duten lekurik gure sistema literarioan. Adibide bat: irakurle taldeek antolatzen dituzten saioei begiratu bat emanez gero, berehala ohartuko gara argitaletxe jakin batzuetako liburuak izan ohi direla nagusi. Komunikabide eta saio jakin batzuek ere argitaletxe jakin batzuetako idazleak baino ez dituzte elkarrizketatzen (edo aipatzen). Kalitatea izan liteke arrazoia, edo agian ez. Agian, labelarekin izan dezake zerikusia, dirugintzarekin (Gure gauzak S. A.) edo monopolio nahiarekin. Edo asmo nazional hori sostengatzen duten argitaletxe jakin batzuek duten itzal luzeegiarekin. Ez du zerikusirik, ordea, kultura aske eta “zibilago” batekin; ezta aniztasunarekin eta ezberdinak ulertzeko bokazioarekin ere, Kunderak eta Pamukek esaten zuten ildoari jarraiki.
Izan ere, nekez har liteke aintzat Lizardiren utopia, jakite egoek igotako hizkuntza bat, kultura bat, posible delakoa. Euskara noranahikoa. Aitzolek garbi ikusi zuen ideologiaren eta aniztasun literarioaren arteko kontraesana. Bi horiek uztarri berean lotzea lan zaila da aberriaren kontzeptu instrumentala bada nagusi; literatura ez bada berez, baizik eta aberrirako. Eta Euskal Herria estatu independente bihurtuko balitz ere, hots, nazio eraikuntza kontsumatu eta gorpuztuko balitz ere, nago estatu berri horren elite edo kastak bere mundu ikuskera ezartzen segituko lukeela, beti egiten saiatu izan den bezala (batzuk goian egoteko beste batzuk behean egon behar dira). Izan ere, literatura eta boterea hasiera-hasieratik egon dira lotuta, asko eta asko oraindik horretaz jabetu ez diren arren. Edo jabetu nahi ez duten arren. Guztiarekin, eta kontraesanak kontraesan, literaturari espazioak eta aniztasuna bilatzea dagokio, gizakia eta gurekiko ezberdina dena ulertzen saiatzea, botere eta sektarismo guztien gainetik.
(Grand Place aldizkarian argitara emana)
Azken ekarpenak 
Zer da uberan.eus web orriko Komunitatea?
uberan.eus web orrian euren sormen lanak partekatu nahi dituzten kideek osatuko dute Komunitatea.
uberan.eus web orriaren baitan propio sortu den atal honetan, beraz, sormen lan horiek denak batuko dira. Eta bertan egongo dira erakusgai.
Komunitateko kideez gain, uberan.eus web orrira hurbiltzen den edonork ere bisitatu ahal izango du uberan.eus web orriko Komunitatea.
Zeintzuk dira Komunitateko kideak?
Zer egin Komunitateko kide bihurtu eta edukia gehitzeko?
Kide izateko eskaera bideratuz: beherago dagoen formularioa bete eta igorri behar duzu. Benetako datuak eman dituzula konprobatu ondoren, Komunitateko kide izateko eskaera onartuko zaizu.
Gida liburuxka bat bidaliko zaizu, eta gida horren bitartez zure sormen lanak uberan.eus orriko Komunitatera igotzeko xehetasunak jasoko dituzu.
Hortik aurrera, zure sormen lanak uberan.eus-era lotzeko aukera izango duzu.
Oharra: Ezingo da mezu iraingarririk argitaratu. Halakoetan, post hori ezabatzeko eskubidea izango du administratzaileak. Eta arazoa errepikatuko balitz, kidetza etengo litzateke.
Ez al duzue uste, nazio kontzeptuaz salbu, miseria horiek guztiak literatura guztietan ematen direla? Zergatik izan beharko genuke salbuespena?
"Gurean, izan, badira nazio eraikuntzaren kontzeptutik ez eta beste ikuspegi zilegi, aberasgarri eta baliagarrietatik idazten duten idazleak, baina, espero izatekoa denez, apenas duten lekurik gure sistema literarioan".
Ez dakit ba. Ez dut oso argi nor izan daitekeen adibide argi bat.
Alderantzizkoa egia dela, aldiz, zaila da ukatzea, nire ustez: gurean izan, badira nazio eraikuntzaren kontzeptutik ez eta beste ikuspegi zilegi, aberasgarri eta baliagarrietatik idazten duten idazleak, eta, arazorik gabe, gure sistema literarioan leku egokia dutenak.
Ez dut esango izenik, baina edonork izan dezake buruan bat baino gehiago. Ala ez?
Eta beste kontu bat: argitaletxe batzuetako idazleen oihartzun eza argitaletxe horien errua ere bada neurri handi batean, oso lan kaxkarra egiteagatik.
Gure gauzak SAren boterearena ez dut ukatuko (nabarmena da Elkarrek indar berezia duela beste argitaletxe batzuekin konparatuta), baina ez zait iruditzen serio lan egiten duten beste argitaletxe batzuk ahaztuak daudenik hedabideetan, irakurle klubetan, sarietan eta abarretan(Erein, Utriusque, Susa, Txalaparta, Maiatz, Denonartean, Pasazaite, Igela...). Ahaztuta dauden batzuk, edo aintzat hartu ohi ez direnak, lan eskasa egiten dutenak dira, nire ustez. Hemen ere ez dut izenik aipatuko, baina edonork izan dezake buruan bat behintzat, oso kasu argia delako.
Argi dago nazio eraikuntzatik haratagoko ikuspuntutik geroz eta kalitate handiko lanak kaleratzen direla, nik bai emango ditut izenak: aurtengoen artean, esaterako, Danele Sarriugarteren "Erraiak", June Goikoetxearen "Tractatus" edo Ixiar Rozasen "Beltzuria"... Beste kontu bat da oraindik orain argitaratzen direla nazio kontzeptua bakarrik, ez litzateke zertan txarra izan behar kalitate literarioa bermatzen bada, jorratzen duten liburuak, edo nagusiki gai hori, errelatoarekin lotuta, lehenesten dutenak. Baina ez dut inposaketa inondik inora ikusten.
Hasier, jakina gurea ez dela salbuespen, baina gurea da hurbilagotik ezagutzen dudan kasua, eta horregatik hitz egiten dut horretaz. Gainera, besteei ere halakoak gertatzen zaizkiela argudiatzea, nor bere burua zuritzeko argudio epela iruditzen zait. Ez dut atsegin "nik bai-zuk ere bai" tankerako dialektika, ez zait konstruktiboa iruditzen. Bestalde, zurekin erabat ados nago. Aipatu dituzun idazle horietako batzuk nituen gogoan: Ixiar Rozas bera, edo Izaskun Gracia, Hasier Larretxea, Luis Garde...Pentsamenduaren poesia bera ere baztertuta dagoela esango nuke.
Juan Luis, nik ez nuen buruan zuk aipatzen ez duzun kasu argi hori, denok ezagutzen duguna, arestian aipatutako idazle zerrenda baizik. Eta Gura Gauzak SAren ildotik Elkar eta Susa sartuko nituzke, ahalmen komertzialean maila berean egon ez dauden arren. Zuk kalitatea aipatzen duzu, edo argitaletxeen beren kulpa, baina ni ez nago horretaz hain seguru. Nik beste pertzepzio bat dut, eta pertzepzio hori azaleratzen saiatu naiz. Labur esanda, esango nuke gurean ez dela nahi bezain beste aukera berdintasuna bermatzen, eta batzuk errazago eta maizago ateratzen dira komunikabideetan, eta ez beti kalitate literarioaren kariara.
Aritz, ez nuen esaten euskal literatura zuritzearren. Literatura guztietan, edota produktu literarioa botere eta merkatu harremanak eraikitzeko literaturetan bederen, antzeko gauzak gertatzen direla azpimarratzeko baino...Jakina, horrek ez du justifikatzen zenbait praktika...
Erabat ados, Hasier. Ni praktika horiez ari nintzen. Gauzak nekez hobetu daitezke ikuspuntu kritikorik gabe. Heterodoxia aberasgarria izan daitekeelakoan nago.
Erabateko justizia ezinezkoa dela argi dago, eta merezi baino ahaztuagoak dauden idazleak badaudela ez dizut ukatuko, Aritz. Gero eta gehiago gainera, seguru asko. Horrekin bizi beharra dago.
Baina ez zait iruditzen horretan, gaur egun behintzat, inolako zerikusirik duenik "nazio eraikuntzaren kontzeptutik" idazteak edo ez. Bereizketa hori egiterik balego ("nazio eraikuntzaren kontzeptutik idazten dutenak eta ez dutenak", demagun), idazle bidegabeki ahantziak eta biegabekki goretsiak bi aldeetan topatuko genituzke, dudarik gabe.
Ikusirik "nazio eraikuntzaren kontzeptutik idazten ez duten" idazle batzuek duten estatusa, erabat faltsua iruditzen zait "nazio eraikuntzaren kontzeptutik ez idaztea" desabantaila bat dela esatea edo iradokitzea. Euskadi sarien zerrenda errepasatu, edo Etxepareren bidaietakoa, edo begiratu hango eta hemengo antologietan noren lanak dauden, eta egin zeuk estatistikak.
Ahaztura injustuak baldin badaude, beste faktore batzuen eraginez izango da. Horrek ez dit balio.
Argitaletxeei dagokienez, literaturaren inguruan lan egiten dugun agenteontzat (kazetari, kritikari, irakaslea, saltzaile...) argitaletxeak oso erreferentzia garrantzitsuak dira. Argitaratzen diren liburu guztiak irakurtzerik ez dugunez (eta irakurri gabe utzitako portzentajea gero eta handiagoa denez), aurreiritzien arabera funtzionatzera behartuta gaude, nahi edo nahi ez, eta aurreiritzi horietan argitaletxea funtsezko elementua da, oinarrizkoa guztiz.
Gaur egun, hemen eta orain, euskaraz sortutako helduentzako liburu batek nekez piztuko du kazetarion arreta, oso kasu berezietan salbu, honako argitaletxe hauetako batek argitaratua ez bada: Elkar, Erein, Maiatz, Pamiela, Txalaparta, Susa eta Utriusque Vasconiae; akaso baten bat ahaztu zait, eta gehitu deizaiokegu horri Edo! ere, eta antzeko txikiren bat akaso... Baina funtsean urteetan landutako aurreiritzi sendoek argitaletxe horiek argitaratutako liburuak lehenestera eraman naute, eta uste dut, ohartuta edo oharkabean, beste askori ere gauza bera gertatu zaiela.
Behin bereizketa hori eginda, ez zait iruditzen argitaletxe nagusi horien artean batzuk besteak baino nabarmen egokiagoak direnik liburuaren zabalkunderako eta prestigiorako.
Adibide zehatzetara joko dut orain. Ez zait iruditzen Ixiar Rozas ahaztua edo baztertua dagoenik, eta gainera nire irudipena da, "Beltzuria" izaten ari den harrera ikusita, gora egingo duela aurki prestigioan. Izaskun Graciaren kasuan, argi dago argitaratzeko erabili dituen bideak oso marjinalak direla euskal literatura jarraitzen dugun kazetari eta bestelako agente ezinbestean aurreiritziz beteontzat.
Aipatzen dituzun gainerako kasuei buruz ezin dizut ezer zehaztik esan. Soil-soilik injustuki ahaztuak daudela baderitzozu, pentsatu beharko zenukeela beste faktore batzuetan, zeren "nazio eraikuntzaren kontzepturik ez idaztea" eta Elkarren edo Susan ez argitaratzea ez da, zorionez, ahanzturarako billetea erostea, eta horren frogak ikusi nahi duen ororen begien bistan daude.
Ez dut uste erabateko justizia posible denik, eta ez dut halakorik esan. Idazle bidegabeki ahantziak beti izan dira, eta, zoriotxarrez, beti izango dira. Hain zuzen ere, zeuk aipatzen duzun arrazoiarengatik: aurreiritzien bidez funtzionatzen dugulako. Eta aurreiritziek oinarri bat izaten dute atzetik (ideologikoa, afektiboa...), ez dira kasualak izaten. Tristea ere bada Ni, ordea, aukera berdintasunaz ari nintzen. Eta, hor, irudipena dut egile batzuengan berehala jartzen dela fokoa, eta ez dela beti arrazoi literarioengatik. Zeuk ere egin ditzakezu estatistikak. Ez dut atsegin izenen saltsan sartzea, baina bi adibide garbi aipatuko dizkizut: Hedoi Etxarte edo Lander Garro. Ez zaizkit literarioki Luis Garde edota Josu Penades baino idazle distiratsuagoak iruditzen (beste bi idazle aipatzearren). Hala ere, proiekzioari erreparatzen badiogu, ikusi nahi duen ororen begien bistan daude datuak. Eta, hor, susmoa dut baduela zerikusia zer kontzeptutik idazten duten, eta baita komunikabide jakin batzuek zer ikuspegi azaleratu nahi duten ere.
Jakina, horrek ez du ehuneko ehunean gure literatura baldintzatzen, eta garbi dago idazle kanoniko zenbaitek bere bidea egin duela literatur kalitateari esker. Zorionez eta aurreritziak aurreritzi. Era berean, nazio eraikuntzaren kontzeptutik idazten duten idazle kanoniko zenbaitek ere merezitako aitortza jaso izan du bere literatur kalitateagatik. Zorionez hor ere.
Euskadi sariena aipatu duzunez, nik ere ohar bat egin nahi nuke: Utikanek zalaparta handia sortu zuen gurean, baina ez dut uste horren atzean ere irizpide garbiki literarioak zeudenik, botere hegemonia irizpideak baizik (eta umekeria puntu bat ere bai). Gurean aspalditik bizi dugu bizefalia moduko bat: erakundeak batetik eta herrigintza bestetik. Eta hor ere botere eta nagusitasun tentsio bat dago, eta hor kokatzen dut nik Utikan fenomenoa. Bide batez, esan dezadan 2010. urtean zerorrek Berriako erreportaje batean (urriaren 26ko alea, 38-39 orrialdeak) bereizketa egin zenuela sariketara aurkez zitezkeenen eta aurkez ez zitezkeenen artean (alegia, nortzuk sinatu zuten manifestua eta nortzuk ez). Izen eta abizenekin. Bakoitzak atera ditzala bere ondorioak.
Nolanahi ere, adibideak mahaigaineratzen hasita, luze jo lezake jardunak, eta aterako dira adibideak bazter batekoak eta bestekoak. Nik ezinegon bat planteatu nahi nuen, eta ez dut uste ezinegon hori partekatzen duen idazle bakarra naizenik. Arestian esandakora nator, aukera berdintasuna bermatzea, eta literatura epaitzerako orduan, norberaren aurreiritziak baino tresna sendoagoa izatea.
Gorka Erostarberen eta Pipiren arteko eztabaida Berriako erredakzioan:
-Zera, Gorka, Hedoiren liburua... ez zaidak hau esatea gustatzen, baina zer edo zer egiteko agindu zigutek, -hatza zerura begira dauka Pipik, erauntsia datorrela adieratzen duenak bezala-.
-Nola?, zer diok? Ez eta ez!, ez nagok prest berriro ere estalinista horien morroi izateko!
-Edo hori, edo kalera, badakik. Hemen ez zabiltzak txikikeriatan.
-Egunen batean baten batek iruzur handi honi buruz idatziko dik, eta orduan zer?, orduan argi geratuko duk hi eta biok aparatuaren bozeroak basterik ez ginela! Zer esango ditek nire bilobek? "Aitona tiraniaren esklabua zuan, kolabo zikin bat!". Pentsa ezak segundu batez.
-Gorka, nik ez diat mundu hau egin. Bazakiat erresistentzian idazle mordoa dagoela isildurik, izuturik eta bortxaturik. Horiena bai poesia askea, arraioa! Ez duk nire hautua, ordea, sinetsidak. Bai, arrazoi duk, poesia librea zokoan zagok, hurkamendira kondenaturik, eta hi eta biok hemen, kaputxen azpitik izkiriatzen dutenak hauspotuz... lotsagarria duk, baina zer egingo zaiok: idazleen kanonak ez ditek erakundeek jartzen, erakundeak baizik!
-Publizitatea nahi baditek, bila dezatela Garan edo Argian!
-Ez niri adarrik jo, faborez...
-Ba orduan unibertsitatean, sarietan, Diario vascon, El Correon, Noticiasen, Radio Esuadin, Onda Vascan, Etxepare Institutuan!
-Gorka... horiek ere jokoan zaudek. Ez diagu ihesbiderik. Beno, bai, badiagu bat. Gauetan, lokartu aurretik, zinezko poesia, arnas sakonekoa, folosofikoa eta antidogmatikoa irakurri, eta harekin beste mundu libre bat imaginatu...
Etc...
Kaixo, Lander. Orain arte, errespetuz erantzun diogu elkarri txoko honetan, ikuspuntuetan ados ez egon arren. Uste dut foro hau ez dela egokiena zuk eginiko iruzkin motarentzat. Seguru bilatuko duzula foro egokiago bat.
Bide batez, aukera aprobetxatzen dut Uberan.org-eko taldea zoriontzeko. Iruditzen zait web orri honetan ahots guztiek dutela lekua, eta aukera berdintasuna bermatzen dela. Segi horrela.
Kaixo, Aritz. Kaixo besteoi ere!
Oso eztabaida interesgarria plazaratu duzue, eta gustura irakurri dut. Gauza askorekin ados nago gainera, bereziki niri dagokidan zati txikian (besarkadak Josuri eta Luisi, bide batez!). Pena daukat Hedoirengatik, nirekin parekatu duzuelako (halakorik!); bera brillo askoko idazlea iruditzen zait. Ezberdina. Freskotasuna ekarri dio gure literaturari, eta puntxa ere bai. Berari dagokio, ordea, protesta egitea, EHan inoiz izan den liburutegirik interesgarrienean daukan ardurak uzten badio (ez dut uste). Idazleen artean gaude, eta iruditu zait sarkasmoa ongi ulertu eta hartuko zela. Benetan umore asmoz egin dut, eta barkamena eskatzen dut baten batek gaizki hartu badu, ez zen batere nire asmoa. Besarkada handi bat guztioi!
Erantzun bat idazten hasi, gehiegi luzatu eta hemen espazioa soberan ez okupatzearren, nire blogean ipini dut: https://ibanzaldua.wordpress.com/2014/12/20/aritz-gorrotxategiren-artikuluaren-harira/ Eskerrak eman nahi dizkiot Aritz Gorrotxategiri gaia plazaratzeagatik, eta Hitzen Uberani eztabaidara zabaltzeagatik. Lastima da hasi direla jada iruzkin anonimoak benetako eztabaida irekiari trabak ipintzen...
Jule Goikoetxea esan nahi nuen, ez June. Eta bai, berresten dut esandakoa, troll-ak elikatu gabe, Juleren "Tractatus" aurtengo uztaren harribitxienerariko bat da. Eskerrik asko guztioi eztabaida mamitsua sortzearre. Easybizy!
Errespetuz ere eman daiteke iritzia. Errespetuz ere egin daiteke kritika. Ez zaigu egokia iruditu anonimotasunetik Nakor delako batek eztabaida honetan utzi duen mezua eta ezabatu egin dugu. Hitzen Uberan lan taldea
Boterea besteek dute! esan zuen Euskadi Sarietako epaimahaikideak.
#Jamaikaikustekoak
Aritz, erabat bat nator zuk aipatutakoarekin. Euskaldun ez diren (edo atzerritar diren) literaturan zein hedabideetan (publizitatea, berriak, telebista... egunkarietako iritzi artikuluak....) ematen diren jokaerak, aurreiritziak... aise kritikatzen ditugu. Hemen, euskal literaturan adibidez zuk aipatzen duzun moduan, arrazoi antzekoak edo ezberdinak direla medio, berdin jokatzen denean. Bost axola han edo hemen izatea. Bost axola batzuen zein beste batzuen arrazoiak. Azken finean makinaria bera da. Eta bitartean, gauza xume bezain onak, nahita edo nahi gabe (nahita seguraski baina bost axola ostarabe) baztertzen. Logikaz, merezi ez duten gauzak berez ohargabean igaro behar dira, izan ere, publikoak ez ditu aholkatuko. Baina hemen askori oztopoak jartzen zaie abiatu orduko. Nik irakurri eta ikusi egin ditut batere publizitate izan ez duten lan xume eta eder asko. Eta baita ere nire ikuspuntutik batere baliorik ez zeukaten hainbeste batzuk, nahiz eta oso publizitate kanpain ona izan.... Baina hauek boterearen aldekoak ziren, noski...
Aspaldi esan zuten Itoizekoek.... "hago ildotik at".....
Kaixo denei
Lehenik eta behin, ez dakit zergatik desenkusatzen den Lander; niri dotorea iruditu zait erantzun ironikoa, Aritzen artikuluaren surrealismoa eta, bidenabar, Landerri berari egiten zaion erasoa kontuan hartuta. Soslaiz bezala, ezta? Hi idazle ertain bidegabeki hauspotua, hartzak!
Ba hartzak hik ere bai, ezta? Suminez emateko gertu eta umorez jasotzeko ez? Ba hurrena ez eman, sinplea da.
‘Eraikuntzaren aldeko’-en formula eufemistikoa abertzale ere badiren idazleak izendatzeko ondo ikusten dut, espainiar nazionalista diren eta hemen (besteak beste) gure kulturaren kontra jotake dabiltzan masa-hedabideek betidanik erabiltzen dituztenekin alderatuta adibidez. Ze kuriosoa da, (eta beste batzuk esana dute nik baino askoz hobe, baina) bitxia da nola idazle bat gauza neutroa den, (sakona eta aberasgarria eta beste gauza eder baina batez ere -eta hau da falaziaren gakoa- apolitikoa den) harik eta hélas...Herrira-ko edo auzoko jai batzordearen manifestu bat sinatzen duen arte. Orduan abertzalea da, eta gero nahi duena. Eraikuntzaren aldeko idazlea. Idazle ‘politikoa’. ‘Literatura politikoa’ri erantsi zaizkion sanbenito guztiak dilindan, esaterako ‘ertain’. Versus zer? Botereak doilorki marginatuak! Harrapazan!
Honen inguruan asmatzen eta paratzen zaigun mundu paraleloaren aurrean zera bergogoratu nahi nuke nik: Hemen boterearen zapalgailua kaskezur batzuk kraskatzen ikusi dugula, baiki, ostrazismora eraman nahi izanak, anonimotasunera, existentzia-ezara. Sistemaz, temaz eta amorruz. Hemen, mundu errealean, orain eta betidanik elkarrizketak, kritikak, reseñak, zutabeak, tertuliak, sariak eta ospeak banatzen dituena botere ez abertzalea dela. ‘Eraikuntzaren kontrako’ boterea.
Beraz goraintzi sentittuenak bibliotekarik gabeko Txillardegiri; bekarik eta saririk eta abarrik gabeko Edorta Jimenez edo Joxeaustin Arrietari. Irakurleen estimu handiari esker baitira ezagun, beren talentuari eta kategoria literario handiari esker, boterearen begi bistako amorrurako.
Eta gauzak garbi: Ezker abertzalearen kontrako diskurtsotik abiatuta boterearen laztanak eta begi-keinuak jaso dituzten idazleei, Uxue Apaolaza eta, Juanjo Olasagarre eta, Iban Zaldua eta, Saizarbitoria, Atxaga eta abarrei, zorionak. Baina negarrik ez, faborez.
Iepa, honatx atzokoan Landerri bidali nion emaila:
Bai, irakurri dut, ez dakit zer gertatzen zaion mutil horri, izan ere, aspaldion, askoz kobertura mediatiko handiagoa ematen zaigu besteoi, youknow, neuri edo Iban Zaldua bati, adibidez, eraikuntzaren taldekoei baino, gure moduko bigunok media-friendly garelako, jajaja, erainkuntzaren taldeko askotxo -ez bakarrik Koldo eta Iñigo- ez bezala, beraz... ez dakit ze erresumin motak jota dagoen mutil hori, gainera ez dut ezagutzen.
Zure kasuan, bigarren nobela honek eman dizun kobertura, ba merezi duzulako eman dizu. Merito literarioei esker lortu duzu, kitto.
Bertan idatzi zenuen iruzkin ironikoa, niri ez zitzaidan lekuz kanpokoa iruditu, baizik eta jasotako gehiegizko erasoaren neurrikoa-edo. Gainera, hobeto ironiaz ematea, ezen ez beste modu baldarrago batez, ezta?
Baina trankil, zeu eta Hedoiren kasuan, ez dut uste aintzat hartzeko ezer bota duenik Aritzek. Aipatzen dituen Penades edo Garde horienganako ez bada, baina nik neuk ez dakit gehiago merezi duten ala ez, edo baztertzen zaien ala ez.
Mundua alderantziz irudikatu du Aritzek. Gauzak berak dioen moduan balira, Autokarabana baztertuta egongo zen, eta publikoki tratua exkisitoa izan da beti, nahiz eta ezkutuan egurra eman, baina tira, hori nik ere onartu behar dut, noski, susa-world horretan nirea bekatua izatea fondoan eta forman. Horregatik ere, atakea askoz bortitzagoa eta askoz publikoagoa izatea espero nuen, baina ez da etorri... eta gainera, nobela saritua izan zen ez bakarrik Kritikan eta Euskadin, baita Bilboko azokan eta Hondarribiakoan, nobela posmoderno txatxu bat besterik ez izanda, jojojo, erainkuntzaren taldeko askoren ikuspegitik, noski... Baina ikuspegi horretatik, ba antzeko zerbait esan liteke Iban, Muñoz, edota -inkluso- Saizarri buruz... eta multi-saritutako idazleak dira! Estatistikak, beraz, ez dio Aritzek dioena, guztiz kontrakoa baizik.
Lasai, ez du oinarririk eta ez du aintzat hartuko inork. Halere, noski, erantzuteko eskubide osoa daukazu.
Besarkada
Fermin
Kaixo, Ander, kaixo, Fermin.
Zuen erantzunei zehaztapenak egiten saiatuko naiz:
Idazlea jakina izan daitekeela politikoa. Horixe bakarrik behar genuen. Arazoa ez da idazlea alde batekoa edo bestekoa izatea, hartaz egiten den erabilera baizik. Ideologiaren karietara hura goratzea edo beheratzea, hura hauspotzea edo baztertzea. Hor dago arazoaren muina. Eta horretaz jardun dut.
Nik ez dut nire burua bereziki abertzaletzat, eta ez dut uste gure kulturaren kontra jo eta ke nabilenik. Kontrakoa baizik. Asko maite dut gure kultura, eta anitza eta irekia izan dadin nahi nuke. Horrek batzuen begietara españolista egiten banau, seinale ideologiak gurean pisu handiegia duela. Gabriel Aresti ere españolistatzat zuten. Eta begira orain... Aitaren etxea okupaz beteta.
Jakina, nazio eraikuntzak ez du ehuneko ehunean gure literatura baldintzatzen. Hala izatera, gure kultura bahituta egongo litzateke. Garbi dago idazle kanoniko zenbaitek bere bidea egin duela literatur kalitateari esker. Zorionez eta aurreritziak aurreritzi. Era berean, nazio eraikuntzaren kontzeptutik idazten duten idazle kanoniko zenbaitek ere merezitako aitortza jaso izan du bere literatur kalitateagatik. Zorionez hor ere.
Txillardegiren kasuarekin zurekin bat nator, Ander. Liburutegiak haren izena merezi zuen haren lanagatik, eta ez ideologia jakin batekoa zelako (bitxiki, Aralarren egon zenean erdi baztertuta egon zela esango nuke). Niri huts egitea iruditu zitzaidan erabaki hura, Txillardegiren lanak merezi du eta horrenbeste. Hor, esaterako, ideologiak literaturak baino pisu handiagoa izan zuen. Baina artikuluan adierazten dudan bezala (irakurri baduzue), eta salbuespenak salbuespen, badira adibide asko eraikuntza nazionalaren ikuspegitik perpretatzen direnak. Berriro diot, aukera askatasuna aldarrikatzen ari naiz, idazleak merito literario hutsengatik epaitzea. Zaila da, baina horretan ahalegindu behar dugu.
Fermin, zuk zure burua aipatzen duzu nik esandakoek oinarririk ez dutela frogatzeko. Ez dut uste zure buruak bakarrik euskal kulturaren panorama osoa argi dezakeenik. Zure adibide partikularretik jauzi akrobatikoa egin duzu orokortasunera. Ez dakit nartzisismo puntu bat ez ote dagoen hor. Nik artikuluan eta erantzunetan zenbait adibide aipatu ditut (ez soilik nire burua). Argi dago ikuspegi ezberdinak izan ditzakegula, baina ez dut uste oinarri faltarik dutenik nik esandakoek. Iritzi-artikuluak sorrarazitako erantzunak ere badira horren lekuko. Argudioak eta ikuspegiak eztabaidagarriak dira, noski baietz. Horretan ari gara. Ikusi nahi ez duenak berak jakingo du zergatik.
Bai, noski, norbera ez da mundua... ala bai, eta besteak infernua, ezta? Halere, gauza bakarra adierazi nahi nuen, modu narziso horretan, establixmena gehiago dagoela "gure" modukoen alde... eta gainera, nire ustea da askoz zailagoa dela independentismo-sozialismotik idaztea eta zerbait ganorazkoz erditzea -oraingoan Landerrek lortu duen bezala- ezen ez nihilismo posmoderno eta baziloi honetatik, non eta jende gehienak nahiago duen -narzisismo "delegatu" baten bitartez- bere burua islatuta ikusi, talibantzat har ez dezaten.
Narzisismo propioaz, ba tira, agerikoa izan daiteke ala ezkutukoa... eta gauza jakina da, zer egin behar den norberaren narzisismoaz bukatzeko: lehena izan harria eskuetan hartzen eta botatzen, okey... baina aintziraz nahastu gabe!
Gau on, Aritz
Aritz Gorrotxategiren analisi esperpentikoaren aurrean, datuak:
-Espainiako Kritika Sariak http://www.epdlp.com/premios.php?premio=de%20la%20Cr%EDtica%20(euskera)
-Euskadi Sariak http://eu.wikipedia.org/wiki/Euskadi_Literatura_Sariak
-Beterriko liburua http://eu.wikipedia.org/wiki/Beterriko_Liburua_Saria
http://www.111akademia.com/111-saria
-Bestelakoak
http://www.berria.eus/paperekoa/1487/038/001/2012-11-22/gatazkari_buruzko_ipuinen_antologia_bat_apailatu_du_mikel_aierbek.htm
http://www.etxepare.eus/es/antologia-de-la-poesia-vasca-disponible-en-la-red-de-la-mano-de-danilo-manera
Kaixo, Fermin eta Jokin.
Ez zen nire asmoa establixmena alde edukitzea (ezta kontra ere), eta ez dut “gu” eta “haiek” dialektikaren ildotik jo nahi. Establixmenean gehiago izateak asebetetzen bazaitu, bejondeizula. Dozenaka adibide jar litezke (bereziki XX. mendean) non establixmenaren jarrera ez den izan, hain zuzen ere, oso laudagarria. George Orwellek edota Albert Camusek nahiko agerian utzi zuten hori.
“Nihilismo posmoderno baziloi honetatik” diozu. Nik ez dut inolako momentutan bazilerik edota nihilismorik praktikatu. Uste dut artikuluak garbi uzten duela hori. Erantzun jakin batzuetan bai sumatu dudala bazilerako edo nihilismorako joera. Gero eta ohikoagoak dira horrelakoak gurean. Eztabaida serio bat planteatu nahi nuen, bai kanonaz bai orain arte gure literaturak egindako ibilbideaz, baina ikusita batzuek bandoetara eta “gu-haiek” lubakien pera mugatu nahi dutela, susmoa dut eztabaidak ez duela gehiagorako emango (zentzu positiboan, esan nahi baita).
Zuk datu batzuk aipatzen dituzu Jokin. Ez dakit zer esan nahi duzun horrekin. Euskadi sarien harira batzuk azalerazi zuten beren kexa (nabarmen azalerazi ere). Beste norbaitek adierazten dituenean, onartezina omen. Tira... Errealitatea ez da norabide bakarrekoa. Bestalde, sariketak eta antologiak hor daude, baina ez dira literatur sistema baten berri izateko datu bakarrak. Badira beste datu batzuk ere. Horietako batzuk aipatu ditut dagoeneko (idazleen presentzia, ekitaldiak, elkarrizketak, irakurle taldeak...).
Arrazoi, ez dira horiek datu bakarrak. Badira gehiago:
http://www.euskadi.net/r33-2732/es/contenidos/informacion/euskadi_litera_2004/eu_literatu/jurado_euskera.html
http://www.kultura.ejgv.euskadi.net/r46-8715/es/contenidos/informacion/euskadi_sariak/es_sariak/r01hRedirectCont/contenidos/informacion/euskadi_litera_2012/es_literatu/euskera.html
Kaixo, Jokin.
Nik bost orrialdeko artikulu bat idatzi dut, eta zuk link pare batekin erantzuten didazu.
Nik dakidala ez dago debekatuta Euskadi Sarietako epaimahai izatea, ezta finalista izatea ere. Beste batzuk ere izan dira, Jon Alonso kasu, Ur Apalategi, Itxaro Borda, Harkaitz Cano... Horiek ere susmopean daude?
Baina horretan sartu zarenez, zerbait gogoraziko dizut. Ni epaimahai egon nintzenean ez zen izan, justuki, prozesu lasai eta patxadatsu bat. Euskadi sarietan finalista izatea onartu ez zuten bi idazle (Jon Alonso eta Xabier Montoia) eztabaida literarioan sartzea erabaki genuen, irizpide literarioak lehenetsiz. Hori dela eta, epamahaikideak "errebeldian" deklaratu ginela ere argitaratu zen medio batzuetan. Are gehiago, interpelazio parlamentario bat egin zitzaion orduan Kultura Sailburua zen Miren Azkarateri gure jarrera erreboltaria zela eta. Horretaz aparte, nik ez nuen ustelkeria edo ezer arraroren zantzurik ikusi. Eta ikusi ez nuenez, ez nuen salatu. Baina ikusi izan banu, momentuan salatuko nukeen, eta ez urte batzuk geroago (beste batzuek egin zuten bezala).
Finalista izateari dagokionez, behin finalista izendatua izatea boterekeria eta otzankeria zantzu garbitzat hartzen baduzu, uste dut zure paranoiari urrutiegi heltzen utzi diozula.
Azken datu bat: Aritz Gorrotxategiren liburua Euskadi Sarien finalista izan zenean bere laguna eta pentsamenduaren pentsalaria Pello Otxoteko izan zen epaimahaikideetako bat
Kaixo, Jokin.
Deskalifikazio merke eta asmo txarrekoa ez zait fundamentuzkoa iruditzen. Nolanahi ere, beste datu bat emango dizut nik ere: 2010ean "Axola ez duenean" nobelarekin ere izan nintekeen finalista zure ustez. Orduan Pello Otxoteko eta Felipe Juaristi baziren epaimahaikide. Hala ere, ez nintzen finalista suertatu.
Uste dut hemen ustelduta dagoena ez dela Euskadi Saria bera, beste zerbait baizik.
Aurkeztu zinen 2010ean Euskadi Sarira?