Oso gauza arraroak egiten hasi da gaur goizean bost urteko semea, hura eta biok gosaria hartzen ari ginela etxeko sukaldean. Halako batean esan dit, azken bi-hiru urteotan lehen aldiz, eztirik ez zuela nahi ogian. Ondoren, gustatu bai baina hartzea pixka bat kostatzen zaion laranja zuku gehiago eskatu dit, berea amaitutakoan. Txundigarria iruditu zait. Jokaera ezohiko horiek ikusita, urduri ote dagoen galdetu diot; izan ere, gaur Bilbora egin behar dute txangoa eskolarekin, eta arratsaldera arte ez dira Gasteizera itzuliko. Ez dira inoiz hain urrun –eta hain luze– joan halako eskola irteera batean.

“Ez nago urduri, Aitatxo” erantzun dit. Eta egia esan, itxuraz ez zuen urduri edota artega ematen. Hala ere, bistan denez, Bilbo izeneko leku urrun horretara joateak urduri dauka, ohiko errutina seguru-aspergarritik kanpo. Hark urduritasun zantzurik ere ez identifikatzeak harritu nau une batez. Geroxeago, baina, mekanismoaren konplexua ulertu uste dut: oraindik ez da gauza kanpoko gertaerak eta barruko mundua harremanetan jartzeko, kanpokoak nola eragiten digun barruan ikusteko.

Xuxenek marratxorik gabe onartu nahi ez didan autoezagutza hitza etorri zait gogora: bizi garen bitarte ezagutzan sakontzeko aukera dugu, bereziki nork bere buruaren inguruko jakintzan. Alderdi horretatik, ezagutza mota guztiek denbora eskatzen dute, benetako ezagutza izatera helduko badira. Denbora eta gogoeta. Autoezagutzak ere bi baldintza horiek bete behar dituelakoan nago, fruitu emankorrik emango badu. Alabaina, –jainkoen apeta hutsa ote?– ez dakigu barrena begiratzen, eta sarri ez dakigu zer komeni zaigun eta zer ez, zerk egiten digun on eta zerk ez. Paradoxa handia da, gero: oinarrian dugu, barru-barruan, eta ez ezagutzen.

Zenbait aldiz gertatzen da besteek aise eta erraz ikusten duten hori ez duela norberak ikusten; denek ikusten dute ikusi beharrekoa ikusi beharko lukeen pertsonak izan ezik. Oraintsuko paradoxaren mataza berean gabiltza, ironiarekin lardaskan eta jolasean. Hala ari omen dira zenbaitzuk euskararen herri ahul eta zatikatu honetan, JosAnton Artze poetari irakurri bezala, herria askatu nahian euren barrena askatu gabe. Ezagutu gabe.

Xuxenek onartu nahi ez didan Delfoseko tenpluan idatzi zuten aspaldi zaharreko greziarrek “ezagutu heure burua” aforismoa. Hartara, bide luzea eta gogoetatsua opa diot seme maiteari, ezagutza guztien oinarrian hark bere buruarena aurki dezan esperantzaz. Bitartean, biharamuneko gosarian egin duen legez, eska dezala lasai ezti gehiago eta laranja zuku gutxiago.