“Eskolak galduko du mundua”. Hala esaten omen zuten aspaldian Euskal Herriko zenbait txokotan. Berako osaba Joxe Marik kontatua didanaren arabera, berak ere entzun zuen inoiz arestiko esaldia mutiko koskorretan, duela 50-55 urte inguru. Nonbait, herriko zaharrak ez ziren fio eskolan egiten ziren kontuekin, bertako hezkuntzaren bidez sartzen ziren ideia berriak ez baitziren ordura arteko bizimodu tradizionalarekin bat etortzen beti. Hori zela eta, eskola ez zen denen gogoko: munduaren akabera etorriko da noizbait, eta, eskola izango da hondamendiaren erruduna. Eskolak galduko du mundua.

Orduz geroztik gauzak asko aldatu direla esan gabe doa, nahiz eta tradizioaren eta modernitateren arteko tira-birak indarrean dirauen. Uste baino gehiago, beharbada; beste era batera, beste guardasol baten azpian, beste itxura batekin, baina indarrean: zaharrak gaztea galbidean ikusten du, gazteak zaharra garaiz kanpo ikusten duen legez. Belaunaldi bakoitzak arrazoi du... belaunaldi bakoitzaren arabera.

Gaurko ikuspegitik begiratuta bitxi samarra gerta daiteke pentsatzea eskolak galduko duela mundua. Sinpatikoa, kasik: nekez galduko du eskolak mundua, ezpada munduak eskola galduko duela. Halako sentsazioa dute behintzat hezitzaile askok eta askok: eskolan poliki ehuntzen dena ti-ta desegiten duela telebistak, hezkuntza sistemak eraiki nahi duena gupida barik eraisten duela errealitate gordinak. Alde horretatik, irakasle ugariren kexa da umeak ez ezik, gurasoak ere hezi behar izaten dituztela sarritan, azken honek dakartzan oztopo eta zailtasun agerikoekin (Ruperrek kantatzen zuen “Berreziketaren zailtasunaz” gogoan).

Egia da gure artean inork ez duela esan “Eskolak galduko du mundua”, baina tradizio horrekiko nolabaiteko atxikimendua antzeman dut behin baino gehiagotan, adinez eta rolez kide ditudan hainbat gurasoren artean (geu ere herriko zaharrak izatera bidean ote?). Izan ere, hezkuntzan egiten den lana erraz kritikatzen dute hainbatek, eta ez gurasoon artean bakarrik. Tamalez, ezjakintasunetik jaurti ohi dira hezkuntzako profesionalen aurkako harri astunenak, harrikaden ondorioei gehiegi erreparatu gabe. Baina, tira, eskolaren kontra egiteko gauza handirik ere ez da jakin behar; ez lehen eta ez orain. Nago, jendarte bezala ditugun arazoak zeharo konpontzen ez dizkigun bitartean, eskolak erruen ontzian segituko duela. Eta guk esker txarreko. Mesfidati.